«Ռուսական տարբերակը» թուրքերը «ջրում են». Պուտինի, Փաշինյանի և Ալիևի խորհրդավոր ընթրիքը
Հաջողվե՞ց արդյոք Կրեմլին կարգավորման հարցում խլել Արևմուտքի նախաձեռնությունը: «Դատելով համեստ արդյունքից՝ դա տեղի չունեցավ: Մոսկվան չկարողացավ Երևանին համոզել, որ կարող է հայերի համար ավելին անել, քան՝ Արևմուտքը», - գրում է «Թուրան»-ի մեկնաբանը՝ նման կարծիք ձևավորելու համար համեմատելով Վլադիմիր Պուտինի հետ երկկողմ հանդիպմանը Նիկոլ Փաշինյանի ելույթը եռակողմ հանդիպումից հետո Պուտինի ելույթի հետ:
«Փաշինյանի բարձրացրած ոչ մի հարցի Պուտինը դրական պատասխան չտվեց: Դա նշանակում է, որ կարգավորման այսպես կոչված «ռուսական տարբերակը» պարզապես միֆ է: Կարելի է վստահաբար ենթադրել, որ Փաշինյանի առաջարկած կետերը եռակողմ հայտարարության նախագծում էին, բայց դուրս են մնացել Իլհամ Ալիևի պնդմամբ: Դա խոստովանեց և Պուտինը՝ նշելով, թե ոչ բոլոր հարցերն է հաջողվել համաձայնեցնել:
Դատելով Պուտինի դժգոհ և հոգնած տեսքից՝ նա չի կարողացել Ալիևին համոզել՝ մեղմացնելու դիրքորոշումը: Սոչիում երեք երկրների առաջնորդների հանդիպումն ամենաերկարատևն էր, որ երբևէ նրանք ունեցել էին, և ամենաանարդյունավետը», - արձանագրել է ադրբեջանական լրատվական գործակալության խմբագրականը:
Ռուսական «Կոմերսանտ»-ի գնահատմամբ՝ Պուտին-Փաշինյան և Պուտին-Ալիև երկկողմ հանդիպումներից հետո արդեն պարզ էր, որ ոչ միայն խաղաղության համաձայնագրի, այլև, օրինակ, սահմանազատման սկզբունքների շուրջ Հայաստանը և Ադրբեջանը դեռ ի վիճակի չեն պայմանավորվել:
«Ամեն դեպքում, հանդիպման արդյունքների եռակողմ հայտարարություն նրանք ստորագրեցին: Հայտարարությունից առաջին հերթին պարզ էր, որ Հայաստանին և Ադրբեջանին հաշտեցնելը կարող է շարունակվել ոչ միայն Պրահայում, այլև առավել ևս՝ Սոչիում, իսկ ավելի ճիշտ՝ Ռուսիայում: Հետաքրքիր է, որ ամեն ինչից հետո, երբ արդեն գիշերն ընկել էր, նրանք երեքով դեռ ընթրել են, այսինքն՝ Նիկոլ Փաշինյանը և Իլհամ Ալիևը որոշել են չբաժանվել բանակցություններից հետո», - գրում է «Կոմերսանտ»-ը և փակագծերում հավելում՝ «չնայած կարող էին»:
Չնայած Սոչիում բարդ ու երկար ձգված բանակցություններին, փաստորեն, Փաշինյանն ու Ալիևը համաձայնել են Պուտինի մասնակցությամբ ընթրել: Այս փաստի մասին պաշտոնական հաղորդագրություն չէր տարածվել, ինչը գալիս է ենթադրելու, որ ընթրիքը կարող է «խորհրդավոր» եղած լինել:
Սոչիից վերադառնալուց հետո Երևանում Փաշինյանի մի քանի հայտարարություններից տպավորություն ստեղծվեց, թե նա առաջնորդվելու է ռուսական օրակարգով:
Իսկապես, Սոչիի օրակարգում որևէ բան ոչ միայն համաձայնեցված չի, այլև Հայաստանի համար շատ կարևոր դրույթներ դուրս են մնացել՝ Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ Ադրբեջանի ագրեսիան, Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի թեման, հայ ռազմագերիների վերադարձի հարցը և վերջապես Հայաստանի տարածքից ադրբեջանական ստորաբաժանումների դուրսբերումը:
Ավելին, Փաշինյանը կշարունակի առաջ մղել նաև Վաշինգտոն-Բրյուսելի օրակարգը: Ոչինչ նրան չի խանգարում:
Իսկ Փաշինյանի հայտարարությունը, թե ինքը առաջարկել է Արցախում ռուս խաղաղապահների ներկայությունը երկարաձգել անորոշ ժամանակով, 20, 15, 10 տարով, արդեն հակադարձում առաջացրեց Ադրբեջանում:
Թուրքիայի օրենսդիր մարմինը երկարաձգել է Ադրբեջանում թուրք զինվորականների տեղակայման մանդատը: Ըստ Anadolu պետական լրատվական գործակալության, որոշման համաձայն՝ Ադրբեջանում թուրք զինվորականների առաքելությունը 2022 թվականի նոյեմբերի 17-ից կերկարաձգվի ևս մեկ տարով:
44-օրյա պատերազմից հետո Անկարայի ու Մոսկվայի միջև ձեռք բերված պայմանավորվածության համաձայն Աղդամում տեղակայվել է ռուս - թուրքական դիտորդական կենտրոն, որի նպատակը, ինչպես նշվում է, Ղարաբաղում հրադադարի ռեժիմի պահպանմանը հետևելն է։ Այդ կենտրոնի գործունեությամբ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան փաստացի առաջին ռազմական ներկայությունն ապահովեց Հարավային Կովկասում։
Մետաքսյա Շալունց