Կապիտալի վերաբաշխման հայկական թշվառությունը՝ հատուցո՞ւմ թշնամուն հանձնված Սոթքի հանքի դիմաց

Նախօրեին հայտնի դարձավ, որ Հայաստանի կառավարությունը սեպտեմբերի 30-ից Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի համասեփականատեր է դարձել և տնօրինում է Հայաստանի ամենախոշոր հարկատու ընկերության բաժնետոմսերի 15 տոկոսը։

Կառավարությունը այդ բաժնեմասը՝ որպես նվիրատվություն, ստացել է «Արդյունաբերական ընկերություն» բաժնետիրական ընկերությունից, որի մասին Հայաստանի պետական ռեգիստրում ոչ մի տվյալ չկա։ Ավելի ուշ կառավարության տարածած պաշտոնական հաղորդագրությունից հայտնի դարձավ, որ նորահայտ «Արդյունաբերական ընկերությունը» «Գեոպրոմայնինգ Արմենիային» պատկանող դուստր ձեռնարկություն է, որը Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի նոր սեփականատերն է։

Կառավարության տարածած պաշտոնական տեքստում մասնավորապես նշվում է․
««Արդյունաբերական ընկերություն» բաժնետիրական ընկերությունը (այսուհետ՝ Ընկերություն) և ՀՀ կառավարությունը ուրախ են հայտարարել, որ Ընկերությունը ՀՀ կառավարությանն է նվիրաբերել Ընկերության 25% բաժնետոմսերը։
«Արդյունաբերական ընկերությանն» է պատկանում Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի (ԶՊՄԿ) 60%-ը։ ՀՀ կառավարությանը նվիրաբերված 25%-ը կազմում է ԶՊՄԿ ընդհանուր կապիտալի 15%֊-ը, որն էլ հետևապես անցել է ՀՀ սեփականությանը։ «Արդյունաբերական ընկերությունը» «Գեոպրոմայնինգ Արմենիային» պատկանող ընկերություն է, որը 2021թ. սեպտեմբերի 30֊ին ձեռք էր բերել ԶՊՄԿ֊ի 60%֊ը։

«Գեոպրոմայնինգ» ընկերության տնօրենների խորհրդի անդամ Ռոման Տրոցենկոն գործարքի իրականացումը մեկնաբանել է հետևյալ կերպ. «Գեոպրոմայնինգ» ընկերությունը Հայաստանում ներկայություն ունի երկար տարիներ, և մենք արդեն գրեթե 2 տասնամյակ է վստահելի գործընկեր ենք հանդիսանում Հայաստանի Հանրապետության և հայ ժողովրդի համար: Ուրախ ենք մեր բիզնեսը Հայաստանում ավելի ընդլայնելու և ԶՊՄԿ-ում մեծամասնական մասնաբաժին ձեռք բերելու հնարավորության կապակցությամբ՝ միաժամանակ առաջարկելով Հայաստանի Հանրապետության 15% բաժնեմասնակցությունը ԶՊՄԿ-ի սեփական կապիտալում: Մենք մտադիր ենք ընդլայնել համագործակցությունը ՀՀ կառավարության հետ, և սա ավելի լայն ներդրումային տեսլականի առաջին քայլն է: Այս ամենից կշահի Հայաստանի Հանրապետությունը, ժողովուրդն ու մեր բաժնետերերը, ինչպես նաև Հայաստանի տնտեսության համար կբացվեն նոր հնարավորություններ: Նպատակ ունենք առաջիկա տարիներին Հայաստանում սկսել նոր պղնձաձուլարանի կառուցումը»։

ՀՀ փոխվարչապետ Սուրեն Պապիկյանը գործարքը մեկնաբանել է հետևյալ կերպ. «Շնորհակալություն ենք հայտնում «Արդյունաբերական ընկերությանը»՝ Հայաստանի ժողովրդին երկրի խոշորագույն ակտիվներից մեկում մասնաբաժին ունենալու հնարավորություն ընձեռելու համար: Սա տարածված գործելակերպ է հանքարդյունաբերության ոլորտում ամբողջ աշխարհում. այս գործարքը կարող է Հայաստանի ժողովրդին ցույց տալ, թե ինչպես է ժամանակակից աշխարհում գործում իրական հանրային մասնակցությունը և ընդհանուր արժեքների ստեղծումը բիզնես-հանրություն ոլորտում: Վստահ ենք, որ այս համատեղ նախագիծը կդառնա սկիզբ՝ Հայաստանում ավելի լավ կառավարվող, ավելի ընդգրկուն և կայուն հանքարդյունաբերության համար, որի արդյունքում կշահեն թե՛ երկիրը, թե՛ ներդրողները»»:

Այսպիսով՝ տեղի է ունեցել սեփականության վերաբաշխում։ Անհասկանալի հանգամանքներում փոխվել է Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի սեփականատերը։ Հայտնի չէ, թե ինչ գնով և ինչ ընթացակարգով է նախկին սեփականատերը հրաժարվել Հայաստանի ամենախոշոր հանքարդյունաբերական ձեռնարկությունից և ինչ հանգամանքներում է նոր սեփականատերը իր բաժնեմասի մեկ քառորդը նվիրել ՀՀ կառավարությանը։Ըստ էության մենք գործ ունենք սեփականություն խլելու դասական օրինակի հետ։ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը թերևս պատժում է կոմբինատի արդեն նախկին սեփականատեր Վահե Հակոբյանին՝ քաղաքական անհնազանդության համար։ Վերջինս, ինչպես հայտնի է, միացել է երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի քաղաքական թիմին։ Նախընտրական քարազորաշվի ժամանակ Փաշինյանը սպառնում էր մուրճով, որն արդեն ուղիղ հարվածով առաջինը իջնում է քաղաքական հակառակորդների գլխին։

Տեղի ունեցածից հետո արտասահմանյան որևէ լուրջ ընկերություն երբեք Հայաստանում իրական և երկարատև ներդրում չի կատարի՝ շատ լավ հասկանալով, որ իր հետ ևս մի գեղեցիկ օր կպատահի այն, ինչ պատահել է Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի նախկին սեփականատիրոջ հետ։ Մեկ այլ հարց է նաև, թե ինչ պրոֆեսիոնալ մակարդակով է կառավարությունը կառավարելու իրեն պատկանող բաժնեմասը։
Հավելյալ նշենք, որ «Գեոպրոմայնինգ» ընկերությանն է պատկանում նաև Սոթքի ոսկու հանքավայրը, որի մեծ մասը 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտնի թղթի ստորագրումից հետո անցավ Ադրբեջանին։
«Գեոպրոմայնինգ» ընկերության տնօրենների խորհրդի անդամ Ռոման Տրոցենկոն, որի անունը հիշատակված է կառավարության հաղորդագրության մեջ, ռուս մեծահարուստ գործարար է։ Նա երկար տարիներ ռուսական պետական նավթային «Ռոսնեֆտ» ընկերության գլխավոր տնօրեն Իգոր Սեչինի խորհրդականն է եղել, գլխավորել է «Ռոսնեֆտ»-ի արտասահմանյան ակտիվների կառավարմամբ զբաղվող դուստր ձեռնարկություններից մեկը, մի քանի անգամ հայտնվել է Forbes ամսագրի միլիարդատերերի ցանկում։

Ըստ համացանցում և ԶԼՄ-ներում հայտնված տեղեկությունների՝ ռուս միլիարդատերը Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի 60 տոկոս բաժնեմասի համար վճարել է ընդամենը 68 միլիոն դոլար, որի 25 տոկոսը (17 միլիոն դոլար արժեքով) նվիրել է ՀՀ կառավարությանը։

Հայկ Դավթյան