Ով և ինչ պայմաններով կգնի Հայաստանի ֆոնդային բորսան

Կենտրոնական բանկը համաձայնության է եկել Վարշավայի ֆոնդային բորսայի հետ՝ Հայաստանի ֆոնդային ձեռքբերելու վերաբերյալ։
Ըստ ՀՀ ԿԲ-ի և Վարշավայի ֆոնդային բորսայի միջև ստորագրված մտադրությունների մասին հուշագրի, որը չունի պարտադիր իրավական ուժ և սահմանում է հետագա բանակցությունների հիմնական պայմանները, լեհական կողմը նախատեսում է ձեռքբերել Հայաստանի ֆոնդային բորսայի բաժնետոմսերի հսկիչ փաթեթը։ Գործարքի վերջնական պայմանները կպարզվեն անհրաժեշտ ուսումնասիրությունները իրականացնելուց և կորպորատիվ հաստատումները ստանալուց հետո։

Ըստ ՀՀ ԿԲ-ի ներկայացրած տեղակատվության՝ Վարշավայի ֆոնդային բորսան, ըստ նախնական պայմանավորվածության ձեռք կբերի Հայաստանի ֆոնդային բորսայի (ՀՖԲ) 65%-ը։ Բանկացություններն ընթանալու են հենց այս գործարքի շուրջ։

Հայաստանի ֆոնդային բորսայի 100%-ի նախնական գնահատված արժեքը շուրջ 6 միլիոն լեհական զլոտի՝ 1․6 միլիոն ԱՄՆ դոլար է կազմում։

Ներկայումս ՀՀ կենտրոնական բանկը տնօրինում է Հայաստանի ֆոնդային բորսայի 90.1%-ը: Մնացած 9.9%-ը Հայաստանի ֆոնդային բորսայի բաժնետոմսերն են: Գործարքից հետո ՀՀ ԿԲ-ն կպահպանի Հայաստանի ֆոնդային բորսայի 25% -ը, իսկ մնացած 10%-ը ձեռք կբերի երրորդ կողմը, որին նշանակելու է Վարշավայի ֆոնդային բորսան:

Վարշավայի ֆոնդային բորսան ն հանդիսանում է հրապարակային ընկերություն, և իր բաժնետոմսերը 2010 թվականից ցուցակված են հենց իր մոտ՝ շուրջ 300 մլն եվրո կապիտալիզացիայով։ Վարշավայի ֆոնդային բորսան
Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի ամենամեծ և զարգացած շուկան է, որը առևտուր է կազմակերպում բաժնետոմսերով, պարտատոմսերով, ածանցյալ գործիքներով, ֆոնդերի բաժնետոմսերով, այլ գործիքներով։

Հայաստանի ԿԲ-ն լիահույս է, որ Վարշավայի բորսայի մուտքը լուրջ խթան կհանդիսանա Հայաստանի կապիտալի շուկայի զարգացման համար։ ՎՖԲ-ի փորձառությունը թույլ կտա իրականացնել մի շարք զարգացման ծրագրեր, այդ թվում՝ նորարարական տեխնոլոգիաների ներդրում, նոր առևտրային համակարգի ներդրում, հայկական և լեհական շուկաների հեշտացված փոխգործակցություն (փոխադարձ հասանելիության մեխանիզմներ), նոր գործիքներով առևտրի կազմակերպում և այլն։ Դրանց իրականացման համար կմշակվի առանձին Գործողությունների ծրագիր։

2020 թ․ սեպտեմբերի 18-ին Վարշավայի ֆոնդային բորսայի (ՎՖԲ) կառավարման խորհուրդը և ՀՀ կենտրոնական բանկը (ՀՀ ԿԲ) ստորագրեցին պայմանաթերթը` ց Հայաստանի արժեթղթերի բորսայում 65% հսկիչ փաթեթ ձեռք բերելու շուրջ բանակցություններ սկսելու վերաբերյալ: ԿԲ-ից հայտնում եեն, որ ձեռքբերման վերջնական պայմանները կախված կլինի անհրաժեշտ ուսումնասիրություններից հետո, եթե գարծարքն ստանա կորպորատիվ մի շարք հավանություններ։
«ՎՖԲ-ի և ՀՀ կենտրոնական բանկի միջև հաստատված հարաբերությունները լավ լուր են երկու կողմերի համար: Հայաստանի տնտեսության շատ ճյուղերում որակյալ ներդրումների անհրաժեշտություն կա, այնպես որ երկիրը հսկայական աճի ներուժ ունի: Ներդրումները տնտեսական աճի խթան են, հատկապես զարգացող շուկաներում: Կարծում եմ՝ ՎՖԲ-ի կողմից Հայաստանի ֆոնդային բորսայի ձեռքբերումը կնպաստի Հայաստանի կապիտալի շուկայի արագ աճին, իսկ Վարշավայի ֆոնդային բորսան կկարողանա գոհացուցիչ եկամտաբերություն ապահովել ներդրումից: Կարևոր է նաև այն հանգամանքը, որ Լեհաստանը նպաստում է զարգացող շուկաների կայացմանը, ինչը լավ ուղղություն է», – նշել է Լեհաստանի փոխվարչապետ և պետական ակտիվների նախարար Յացեկ Սասինը:

Հաջորդ քայլով Վարշավայի ֆոնդային բորսան կկատարի համալիր ուսումնասիրություն, կմշակի Հայաստանի արժեթղթերի բորսայի զարգացման հնգամյա ծրագիր` ՀՀ ԿԲ-ի և Հայաստանի ֆոնդային բորսայի հետ համատեղ, և կսահմանի ներդրումային համաձայնագրի վերջնական պայմանները, որոնք կարող են տարբերվել շրջանակային պայմաններից:
Նշենք, որ Հայաստանի ֆոնդային բորսայի համախմբված եկամուտը 2019 թվականին կազմել է 6․4 մլն լեհական զլոտի (1․71 մլն ԱՄՆ դոլար), հասույթը նախքան տոկոսների, հարկերի, մաշվածության և ամորտիզացիոն գումարների վճարումը (EBITDA)` 2․0 մլն զլոտի (0․53 մլն ԱՄՆ դոլար) և զուտ շահույթը՝ 1.3 մլն զլոտի (0․35 մլն ԱՄՆ դոլար): 2019 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ՝ ՀՖԲ-ի ընդհանուր ակտիվները կազմել են 6.5 մլն զլոտի (1.73 միլիոն ԱՄՆ դոլար): ՀՖԲ-ի սեփական կապիտալի 100%-ի նախնական ոչ պարտադրական գնահատումը հավասար է ընկերության 2020 թ․ հունիսի 30-ի դրությամբ առկա հաշվեկշռային արժեքին, այսինքն` շուրջ 6 մլն զլոտի (1․6 միլիոն ԱՄՆ դոլար): ՎՖԲ-ի կողմից Հայաստանի ֆոնդային բորսայում բաժնեմասի հնարավոր ձեռքբերման գինը կհաստատվի պատշաճ ուսումնասիրություններն ավարտելուց հետո:

Հայաստանի ֆոնդային բորսայի հիմնական գործը ֆինանսական գործիքներով առևտրի կազմակերպումն է և Հայաստանում ֆինանսական գործիքներով գործարքների համար քլիրինգային տան և վճարահաշվարկային ընկերության գործունեության իրականացումը: Պետք է փաստել, որ ֆոնդային բորսան մեր իրականության մեջ համարվում է չկայացած ինստիտուտ և նրա ազդեցությունը տնտեսական և ֆինանսական համակարգում էական չէ։ Հայաստանում, շատերն անգամ չգիտեն, որ նման կառույց կա։ Սակայն ֆոնդային բորսայի կայացումը չափազանց կարևոր է արժեթղթերի շուկայի ձևավորման և օտարերկրյա ներդրումների ներգրավման առումով։ Բորսան հենց այն վայրն է, որտեղ ներկայացված պետք է լինեն Հայաստանի բոլոր առաջատար ընկերությունների բաժնետոմսերի գները և պոտենցիալ ներդրողը ցանկացած պահի պետք է կարողանա որոշակի թվով բաժնետոմսեր ձեռք բերել՝ դրանով իսկ կատարելով ներդրում ՀՀ շուկայում։ Պետությունը նաև պետք է մեխանիզմներ ստեղծի, որպեսզի Հայաստանում գործող ընկերությունները գերադասեն դառնալ բաց բաժնետիրական ընկերություններ, որն արժեթղթերի շուկայի կայացման գլխավոր պայմանն է։

Հայկ Դավթյան